Zbiór ofertoriów i komunii Mikołaja Zieleńskiego, obejmujący 110 kompozycji, to bodaj najważniejszy wczesnobarokowy polski druk muzyczny. Po pierwsze, jest niezwykle obszerny – w przypadku rodzimej spuścizny muzycznej z XVII wieku to niespotykane, że aż tak wiele utworów jednego kompozytora zachowało się do czasów dzisiejszych. Po drugie, w moim przekonaniu to najbardziej znaczący pod względem artystycznym zbiór utworów polskiego twórcy okresu wczesnego baroku. To dzieło zasługujące na to, by było powszechnie znane i wykonywane. Dlatego właśnie kontynuujemy pracę nagraniową, czego efektem jest kolejna płyta z repertuarem pochodzącym z tego zbioru.
Offertoria et Communiones totius anni to muzyczne opracowania ofertoriów i komunii na cały rok liturgiczny. Przy niemal każdym utworze zamieszczono informację o jego przeznaczeniu na dane święto lub na konkretną okazję (dodano także rejestr w formie 12-miesięcznego kalendarza z dodatkowymi wskazaniami). Poprzedni album opierał się na historii zbawienia, tym razem kluczem wyboru dzieł na płytę było ich przeznaczenie na święta bądź wspomnienia patronów lub świętych związanych z Wrocławiem, Dolnym Śląskiem, ale też z Polską.
Album zawiera więc utwory poświęcone świętym: Stanisławowi i Wojciechowi – patronom Polski; Janowi Chrzcicielowi – patronowi wrocławskiej katedry; Janowi Apostołowi i Ewangeliście – patronowi dawnej kaplicy wrocławskiego ratusza; Jadwidze Śląskiej – żonie Henryka I Brodatego, księcia wrocławskiego (wspólnie ufundowali klasztor Sióstr Cysterek w Trzebnicy); oraz Dorocie i Wacławowi – wraz ze wspomnianym już Stanisławem byli patronami trzech społeczności, które tworzyły Wrocław: polskiej, niemieckiej i czeskiej. Należy podkreślić, że Narodowe Forum Muzyki, gdzie zarejestrowano nagranie, położone jest nieopodal gotyckiego kościoła pod wezwaniem tych ostatnich trojga świętych. Został on ufundowany w drugiej połowie XIV wieku dla upamiętnienia porozumienia o prawach do Śląska zawartego między polskim królem Kazimierzem Wielkim a Karolem IV Luksemburskim, władcą Czech, jego święci patroni zaś symbolizowali Czechy (św. Wacław), Polskę (św. Stanisław) i niemieckich osadników (św. Dorota).
Dzieła na płycie uzupełniają trzy instrumentalne fantazje, które do naszych czasów przetrwały w postaci zdekompletowanej (nie zachowała się partia najwyższego głosu). W nagraniu wykorzystaliśmy rekonstrukcję brakującej partii przygotowaną przez prof. dr. hab. Marcina Szelesta.
Podczas sesji nagraniowych użyliśmy typowego dla pierwszej połowy XVII wieku instrumentarium, zastosowaliśmy też zdobienia, dyminucje i improwizacje jak najbardziej zgodne z intencjami kompozytora i praktyką wykonawczą tej epoki. Staraliśmy się w ten sposób osiągnąć brzmienie utworów jak najbliższe czasom Zieleńskiego.
Należy podkreślić wspomniany przez dr. Macieja Jochymczyka fakt, że to właśnie we wrocławskiej Bibliotece Miejskiej (Stadtbibliothek Breslau) przechowywany był niegdyś jedyny kompletny druk ofertoriów i komunii, pochodzący z kościoła św. Bernardyna, co w połączeniu z całym kontekstem wynikającym z doboru dzieł powoduje, że można uznać ten album za „wrocławski”.
Andrzej Kosendiak
Program:
Mikołaj Zieleński (II poł. XVI w. – po 1611)
Offertoria et communiones totius anni
wyd. Wenecja 1611 (wybór)
[1] Iustus ut palma florebit 2'31
(In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae; offertorium)
[2] Ego sum pastor bonus 2'19
(In festo S. Stanislai; communio)
[3] Fantasia a tre* 2'42
[4] Mirabilis Deus 2'13
(In Communi plurimorum Martyrum extra tempus Paschae; offertorium)
[5] Feci iudicium 1'49
(In festo S. Dorothae Virginis et Martyris; communio)
[6] In virtute tua, Domine 3'04
(In festo Decolations S. Ioannis Baptistae; offertorium)
[7] Qui mihi ministrat 3'55
(In festo Translatio S. Venceslai Martyris; communio)
[8] Ortus de Polonia Stanislaus 2'13
(Motetto de S. Stanislao)
[9] Fantasia a tre* 2'31
[10] Per merita sancti Adalberti 2'08
(Motetto de S. Adalberto)
[11] Exiit sermo inter fratres 3'22
(In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae; communio)
[12] Filiae regum 2'35
(In festo S. Hedvigis Viduae; offertorium)
[13] Fantasia a due* 3'53
[14] Tu puer, propheta 2'58
(In festo S. Ioannis Baptistae; communio)
[15] Iustorum animae 2'45
(In festo Omnium Sanctorum; offertorium)
Czas całkowity 41'06
* Rekonstrukcja partii głosu najwyższego – Marcin Szelest
